برای سرمایه‌گذاری مطمئن در هر نوع بازاری آشنایی با محاسبه ریسک امری ضروری به حساب می‌آید. در صورت شناختن ریسک می‌توانید بدون استرس مشغول امور مهمی همانند تمرکز روی کار سرمایه‌گذاری خود شوید. در صورت نشناختن ریسک و روش اندازه گیری آن به شما توصیه می‌کنم وارد سرمایه‌گذاری نشوید زیرا سرمایه‌گذاری بدون آگاهی، می‌تواند صدمات مالی و زمانی جبران ناپذیری به شما وارد سازد. در این مقاله برای آگاهی دادن به شما درباره ریسک، انواع ریسک، اندازه گیری آن، به خصوص اندازه گیری بتای منفی سهم در بورس می‌پردازیم.
تعریف ریسک
همانطور که می‌دانید به انحراف معیار نرخ بازدهی ریسک گفته می‌شود. ریسک دارای تعاریف ساده‌تری نیز هست مثل اینکه وقتی کاری را انجام می‌دهید به چه احتمالی نتایج آن کار زیان‌بار از آب در خواهد آمد. شناختن ریسک با توجه به نوسانات اقتصادی کشور از تغییر نرخ بهره و نرخ ارز تا محصولات کشاورزی امر بسیار مهمی است.
اندازه گیری بتای منفی سهم در بورس: دسته بندی ریسک
ریسک دارای یک دسته‌‌بندی بزرگ است شامل ریسک سیستمی (کشوری) و ریسک غیرسیستمی (وابسته به سازمان‌ها) تفاوت این دو ریسک در عوامل ایجاد آن‌ها، عوامل کنترل کننده آن‌ها، روش اندازه‌گیری مقدار ریسک آن‌ها و… می‌تواند باشد. در کنترل ریسک سیستمی خیلی کاری از دستتان بر نخواهد آمد زیرا ناشی از تحولات گسترده اقتصادی است و تحت تاثیر اوضاع سیاسی کشور قرار خواهد گرفت یعنی هر چقدر اوضاع سیاسی یک کشور ناپایدارتر باشد ریسک افراد برای سرمایه‌گذاری در آن کشور بیشتر است. ریسک انواعی دارد مثل ریسک اعتباری، ریسک نقدینگی، ریسک عملیاتی، ریسک نرخ بهره، ریسک تورم و ریسک مالی. روش‌های اندازه گیری ریسک برای اندازه گیری از فرمول خاص و شاخص های خاصی استفاده می‌کند مثل شاخص بتا (که مفصلاً درباره آن بحث خواهیم کرد)، انحراف معیار، نیم انحراف معیار، واریانس، نیم واریانس، متوسط قدر مطلق انحرافات و ارزش در معرض خطر.
سایر روش‌های محاسبه ریسک
محاسبه انحراف معیار: اندازه گیری کردن ریسک کل یک سهام به وسیله یک پرتفوی است و فرمول آن به شرح زیر است:
به طور کلی دو روش اندازه‌گیری داریم که یکی روش قدیمی و دیگری روش نوین است. اندازه گیری بتای منفی سهم در بورس جز روش نوین است.
روش قدیمی اندازه‌گیری شامل روش‌هایی مثل آنالیز گپ، تحلیل سناریو، آنالیز دیرش و ریسک اوراق مشتقه است. این روش‌ها در گذشته بسیار مناسب و کاربردی بودند اما با توجه به معادلات پیچیده امروزی و تعداد شاخصهایی که باید مورد بررسی واقع شوند دیگر کاربردی ندارند.
روش آنالیز گپ: روشی ساده است که تمرکز آن روی تغییرات نرخ است در این روش میزان نرخ درآمد به نرخ بهره در یک بازه زمانی خاص پیش‌بینی می‌شود. در نظر گرفتن بازه زمانی خاص در این روش اندازه‌گیری خصوصیتی منفی برای این روش به حساب می‌آید زیرا به قیمت واقعی دارایی و بدهی در غیر بازه مشخص شده توجه نمی‌شود.
تحلیل سناریو: در این روش متخصصان روی انواع سناریوهایی که امکان دارد به وجود بیاید فکر خواهند کرد و پیش‌بینی می‌کنند در صورت وقوع هر کدام از سناریوها چه مقدار ریسکی افراد را تهدید می‌کند. مشکل این روش این است که با توجه به محدودیت ذهن و قابل پیش‌بینی نبودن نوسانات اقتصادی خیلی اوقات این پیش‌بینی‌ها کامل و یا دارای صحت کامل نخواهند بود.
شاخص بتای منفی سهم در بورس: ریسک اوراق مشتقه که می‌دانید از زیر مجموعه اوراق بهادار هستند و به منظور کاهش ریسک در سرمایه‌گذاری‌های پرخطر به وجود آمدند گرچه بعضی از منفعت طلبان (به اسم بورس‌باز شناخته می‌شوند) امروزه برای افزایش دادن میزان منفعت خود از آن‌ها استفاده می‌کنند گرچه کاربرد این اوراق مشخص است اما خود وجود این اوراق در حین عرضه و تقاضا می‌تواند باعث ریسک بالا در سرمایه‌گذاری‌های دیگر شود. شاخص‌های اندازه گیری کردن ریسک این اوراق را در ادامه می‌خوانید:
پارامتر دلتا: تغییراتی که به ازای تغییر در اوراق اصلی نسبت به قیمت اوراق مشتقه به‌وجود بیاید.
پارامتر گاما: تغییر در پارامتر دلتا به ازای تغییری در اوراق اصلی
پارامتر رو: تغییرات به ازای تغییر در نرخ بهره قیمت مشتقه
پارامتر وگا: تغییرات به ازای تغییر در حجم
پارامتر تتا: شاخص اندازه گیری ریسک به ازای تغییر به ازای زمان
روش‌های جدید اندازه گیری ریسک شامل تئوری پورتفولیو (نظریه سبد سهام مدرن) و ارزش در معرض ریسک می‌شود.
تئوری پورتفولیو: یک نوع تئوری کاهش‌دهنده ریسک است و به وسیله آن در سهام پول نقد و اوراق بدهی سرمایه‌گذاری می‌کنند. واژه پرتفولیو سبد سرمایه‌گذاری معنی می‌شود. این روش بسیار پیچیده است اما به طور ساده در این روش چند گزینه پیش پای خریدار گذاشته می‌شود که به طور تقریبی انتخاب خریدار از پیش مشخص است و به همین گونه ریسک کاهش پیدا می‌کند.
شاخص بتای منفی سهم در بورس: ارزش در معرض ریسک (سرمایه در معرض خطر) که امروزه کاربرد گسترده‌ای در اندازه گیری ریسک دارد و به دو روش پارامتری و غیرپارامتری آن را محاسبه می‌کند.
1- فرض روش پارامتری برای اندازه گیری توزیع نرمال داشتن بازده دارایی و خطی بودن رابطه بین ریسک بازار و ارزش دارایی است. و با این فرمول حساب می‌شود: Var=M.ZaQT80.5
VAR= ارزش در معرض ریسک، M= ارزش بازار دارایی، a = سطح اطمینان، Q = انحراف معیار، T= طول دوره زمانی محاسبه بازده
این شاخص برای پیش‌بینی سود/ ضرر سهام سرمایه‌گذار مناسب است چون حتی اگر سرمایه‌گذار زیان ببیند از پیش با تخمین خسارت، آماده جبران خسارت‌ها شده است و می‌تواند به تعهدات خود در قراداد عمل کند. استفاده از این معیار برای تعیین کفایت سرمایه در بانک‌ها الزامی است.
2- روش غیرپارامتری: ساده‌ترین روش آن روش تاریخی است. این روش رفتار بازدهی و سود مالی را مشابه همان رفتار گذشته آن‌ها در نظر می‌گیرد و نتایج بازده جدید کاملا شبیه نتایج با شاخص‌های پیشین است سپس با فرمول تئوری پرتفوی آن را محاسبه می‌کند و ریسک را اندازه می‌گیرد.
تفاوت روش غیرپارامتری و پارامتری در این است که اندازه گیری انحراف معیار در روش پارامتری با فرمول تاریخی است.
اندازه گیری بتا منفی سهم در بورس و آشنایی با آن
همانطور که گفته شد شاخص بتا یکی از معیارهای سنجش ریسک‌پذیری یک سهام است. شاخص بتا، شاخصی آماری است که بازه شاخص بازار را از طریق بازده سهام می‌سنجد و می‌توان گفت روش اندازه‌گیری ریسک سیستمی در اوراق بهادار است. این ریسک را هم همانند دیگر ریسک‌های سیستمی (کشوری) با متنوع‌سازی می‌توان ذره‌ای و نه کامل کاهش داد. به دست آوردن این شاخص به سرمایه‌گذار کمک می‌کند دید گسترده‌تری از ریسکی که احتمالا پیش‌رو دارد پیدا کند. شاخص بتا نرمال یک در نظر گرفته می‌شود، هر مقداری که بیشتر از یک به دست بیاید به این معنی است که ریسک بالایی برای سرمایه‌گذاری دارد و متعاقباً مقادیر کمتر از یک دارای ریسک کمتری هستند. شاخص بتای منفی سهم در بورس در ادامه بحث خواهد شد. به دارایی‌هایی که شاخص بتا آن‌ها بیشتر از یک محاسبه شود دارایی پرخطر گفته می‌شود و به دارایی‌هایی که شاخص بتا آن‌ها کمتر از یک محاسبه شود داده‌های تدافعی می‌گویند.
پیشنهاد میکنیم مقاله نکات طلایی مدیریت ریسک و سرمایه گذاری را جهت کسب دانش بیشتر برای تصمیم گیری دقیق و وارد شدن به معاملات مطالعه کنید.
شاخص بتا از طریق داده‌های ریسک سیستمی یا مجموعه‌ای از دارایی مالی نسبت به ریسک پرتفوی بازار محاسبه می‌شود. ضریب بتا معادله با شیب خطی است که نوسان قیمت را در مقایسه با بازار کل مجموعه نشان می‌دهد.
فرمول اندازه‌گیری شاخص بتا
اندازه گیری شاخص بتای منفی سهم در بورس: در فرمول بتا همانطور که مشاهده فرمودید محاسبه بازدهی سهم و بازدهی بازار همزمان انجام می‌شود. بازه زمانی داده های مورد نیاز برای حساب شاخص بتا ۹۰ روزه هستند در ابتدا برای محاسبه کردن ضریب بتا باید داده‌های روزانه سهام و داده‌های کل بازار را از طریق سایت‌های معتبر به دست آورد. یک سایت معتبر برای استخراج داده‌های مورد نظرتان می‌تواند سایت مرکز پردازش اطلاعات ایران به نام Fipiran یا www.tsetmc.com باشد.
اگر خودتان قصد محاسبه شاخص بتا را دارید می‌توانید از نرم‌افزار اکسل استفاده کنید در غیر این صورت از طریق نرم افزارها و سایت‌های آنلاین به راحتی می‌توانید این محاسبه را انجام دهید.
روش محاسبه قدم به قدم اندازه گیری شاخص بتای منفی سهم در بورس
با توجه به تابع کواریانس میزان آن را بین دو متغیر حساب کنید با تابع واریانس واریانس بازده بازار را حساب کنید و پس از تمام این مراحل کواریانس و واریانس را به هم تقسیم کنید در انتها ضریب بتا به‌دست خواهد آمد.
در صورتی‌که محاسبه شاخص بتا به صفر منجر شود به این معنی است که با نوسانات بازار این سهم تغییر نخواهد کرد. یعنی با این شاخص هیچ ارتباطی بین نوسان بازار و تغییر این سهم پیدا نشده است. اگر پاسخ محاسبه شاخص بتا منفی از آب دربیاید یعنی رفتار سهم دقیقاً برعکس رفتار بازار عمل می‌کند مثلاً اگر بازار ۱۰ درصد رشد کند ارزش این سهم ۱۰ درصد افزایش می‌یابد.
با شناخت تحولات بازار می‌توانیم متوجه شویم که سهام شاخص بتای منفی چه رفتاری دارد.
زمانی که بازار با پیشرفت گروه‌های زیادی همراهی پیدا می‌کند و به بیان دیگر رشد مثبت دارد همیشه صنایعی هم هستند که رشد خلاف بازار دارند پس دچار افت قیمت می‌شوند. شما باید این سهام ها را شناسایی کنید و وقتی بازار به سمت منفی شدن پیش رفت (شاخص بتای منفی سهم در بورس) و ریزش کرد شما می دانید سهام‌هایی که پیش از این در مثبت بودن بازار منفی بودند حالا در افت بازار با استقبال روبرو می‌شوند.
پس بهتر است وقتی بازار در حال افت است به سمت سهم بتای منفی برویم تا ریسک سرمایه‌گذاری خود را کم کنیم. به طور خلاصه با توجه به شاخص بتا و داده‌هایی که از بازار به دست می‌آورید انتخاب می‌کنید در کدام سهام سرمایه‌گذاری کنید. زمانی که بازار مثبت بود روی سهام شاخص مثبت و زمانی که بازار منفی شد سرمایه‌گذاری روی شاخص بتای منفی بهتر است.
سایر رفتارهای شاخص بتا
اگر ضریب بتا= 0.5 محاسبه شود به این معنی است که نوسانات آن سهم کمتر از نوسانات بازار است.
اگر ضریب بتا 0.5 باشد با 20 درصد رشد بازار سهام مد نظر 10 درصد رشد خواهد داشت و یا اگر بازار 30 درصد کاهش پیدا کند قیمت سهم 15 درصد کم خواهد شد.
ضریب بتا کوچکتر از صفر (ضریب بتای منفی): نشان می‌دهد نوسانات سهم برعکس رفتار نوسانات بازار است. اندازه گیری شاخص بتای منفی سهم در بورس به‌عنوان مثال این‌گونه است که ضریب بتا 1- بشود پس با 20 درصد رشد بازار سهام مد نظر 20 درصد کاهش قیمت و یا اگر بازار 15 درصد کاهش پیدا کند قیمت سهم 15 درصد افزایش خواهد یافت.
گفتیم که در روش پرتوفیلو یا سبد خرید انتخاب‌هایی به خریدار ارائه می‌گردد عرضه‌داران نیز با توجه به نکاتی که درباره شاخص بتا گفته شد برای کاهش ریسک خود در بازار مثبت اغلب سبد را با گزینه دارای شاخص بتا مثبت پر می‌کند و برعکس. برای انتخاب در سبدها برای ریسک کمتر انتخاب سهم مثبت حتی اگر کوچک باشد عقلانی‌تر است.
برای اینکه ضریب بتای سهم را محاسبه کنید باید ابتدا از سایت‌های معتبر که قبلاً درباره آن‌ها صحبت شد داده‌ها را پیدا کنید و طبق جدول های بالا مرتب کنید و با استفاده از فرمول زیر جدول بازدهی روزانه سهم و شاخص را حساب کنید اگر منفی شد شما به شاخص بتای منفی سهم در بورس رسیدید.
ضریب بتای منفی سهم در بوس و سبد سهام
با میانگین‌گرفتن از تک تک سهم‌های سبد سهام آن را به دست می‌آوریم مثل:
در مثال فوق مشاهده می‌کنید که ضریب بتا این سبد 1.5 به دست آمده است.
جمع بندی
در این مقاله شما با انواع ریسک و دلایل آن‌ها آشنا شدید. به طور خلاصه درباره انواع شاخص‌های اندازه گیری ریسک صحبت کردیم و مفصلاً به نحوه اندازه‌گیری شاخص بتا پرداختیم. این شاخص امروزه کاربرد زیاد دارد. شما می‌توانید با استفاده از سایت‌های معتبر داده‌های بازار را استخراج نمایید و به تنهایی با استفاده از فرمولی که در اختیار شما قرار گرفت شاخص بتا را محاسبه کنید. شاخص بتا نرمال را یک در نظر بگیرید مقادیر به دست آمده بالاتر از یک شامل سهام هایی دارای ریسک پرخطر و مقادیر به دست آمده شاخص بتا کمتر از یک مربوط به سهام‌هایی با ریسک تدافعی و ایمن‌تر برای سرمایه‌گذاری است. شاخص بتای منفی سهم در بورس به معنی این است که به رفتار بازار نگاه کنید و بدانید رفتار این سهم معکوس آن پیش می‌رود. اگر به تنهایی قادر به حساب مسائل ریاضی این شاخص نبودید می‌توانید از وب‌سایت‌های آنلاین و نرم افزارهایی که به این منظور ساخته شده‌اند استفاده کنید.
مقاله منظور از مقاومت و حمایت در بورس چیست؟ را مطالعه کنید.
امیدوارم از این مقاله حداکثر استفاده را برده باشید و با این مفاهیم مهم برای کاهش ریسک سرمایه‌گذاری آشنایی کافی پیدا کرده باشید. برای آشنایی بیشتر با دیگر مفاهیم بورس مطلب دیگر سایت را مشاهده کنید.
