به عنوان سرمایه‌گذاری که به تازگی پا به عرصه بازار بورس گذاشته ­اید، قبل از شروع مسیر سرمایه­ گذاری خود باید اصول اولیه بازار سهام و مفاهیم کلیدی این عرصه را خوب بشناسید تا بتوانید گلیم خود را خوب از آب بیرون بکشید. یکی از جنبه­ های مهم بازار سهام که هر سهام­دار باید به زیر و بم آن آشنا باشد، آگاهی از اقدامات شرکت­ها و تصمیماتی است که توسط شرکت­های بورسی گرفته می‌شود. یکی از این تصمیمات مهم ارائه و عرضه سهام جایزه است. این سهام در برخی شرایط خاص به سهام­داران فعلی یک شرکت به طور کاملاً رایگان ارائه می­شود و در ازای آن هیچ مبلغی دریافت نخواهد شد. اما چرا شرکت­ها بخشی از سهام خود را به طور رایگان به سهام­داران ارائه می­دهند؟ چه زمانی شاهد این اتفاق خواهیم بود؟ مزایا و معایب عرضه سهام جایزه برای سهام‌دار و برای شرکت چیست؟ در ادامه به طور مفصل به همه این سؤالات پاسخ خواهیم داد. با ما همراه باشید.

فهرست عناوین مقاله: 

• سهام جایزه چیست؟
• چه عواملی بر سهام جایزه و تجزیه سهام تأثیر می­گذارند؟
• سهام جایزه چگونه محاسبه می­شود؟
• چه کسی شرایط دریافت سهام جایزه را دارد؟
• مدت زمان لازم برای اضافه شدن سهام جایزه به پرتفوی
• چگونه سهام جایزه را بفروشیم؟
• چرا شرکت­ها سهام جایزه عرضه می­کنند؟
• چه راه­هایی برای افزایش سرمایه شرکت­ها وجود دارد؟
• مزایای سهام جایزه چیست؟
• مشکلات و معایب سهام جایزه کدام­اند؟
• شرایط و ضوابط عرضه سهام جایزه
• کلام آخر

سهام جایزه چیست؟

عرضه و صدور سهام جایزه به معنی ارائه سهام رایگان به سهام­داران فعلی شرکت با توجه به میزان سهام آنها است. شرکت بدون دریافت هیچگونه هزینه ­ای، پس از رویداد افزایش سرمایه سهام جایزه را در پرتفوی سهام­داران فعلی خود ثبت می­کند. این عرضه زمانی اتفاق می­افتد که شرکت نقدینگی نداشته باشد؛ اما سهامداران انتظار درآمد منظم داشته باشند. در این شرایط شرکت سعی می­کند افزایش سرمایه را از محل سود انباشته انجام دهد. یعنی فرضاً اگر شرکتی اعلام کند که قصد دارد 20 درصد سهام جایزه به مالکان سهام ارائه دهد، در نهایت برای هر یک از سهام­دارانی که 4 سهم عادی دارند، به جای سود سالانه، یک سهم جدید ارائه دهند.

توجه داشته باشید که این کار دارایی خالص شرکت را افزایش نمی­دهد؛ بلکه صرفاً سرمایه آن را بیشتر می­کند.

چه عواملی بر سهام جایزه و تجزیه سهام تأثیر می­گذارند؟

اولین نکته­ای که باید بدانید، این است که عرضه سهامی به عنوان سهام جایزه ترکیب حساب­های سهام­داران را تغییر می­دهد، اما تأثیری بر دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق آنان نخواهد داشت. این جایزه سهام ارزش اسمی سهام عادی را کاهش می­دهد، از این رو تعداد سهام سهام­دار به تناسب افزایش خواهد یافت.

شاید فکر کنید که سهام جایزه نوعی دارایی است که خود به خود ثروت سهام‌داران را بیشتر می­کند؛ اما این‌طور نیست. پس از تخصیص سهام جایزه و ثبت آن در پرتفوی سهام­دار، درصد مالکیت سهام­دار از شرکت ثابت مانده و میزان سود هر سهم به تناسب سهام جدید کاهش می­یابد تا تعادل حفظ شود.

سهام جایزه­ای که در اختیار مالکان سهام قرار می­گیرد، شامل مالیات نخواهد شد. چرا که عملاً ثروت سهام‌دار افزایش نیافته که مالیات بیشتری برای او لحاظ شود. لازم به ذکر است که برخی از شرکت­ها سیاست تقسیم سود خود را به گونه­ای طرح‌ریزی کرده­اند که هم سهام جایزه عرضه کنند و هم بخشی از سودی که سالانه کسب می­کنند را نقداً به مالک سهام پرداخت کنند.

سهام جایزه چگونه محاسبه می­شود؟

سهام جایزه تعدادی اوراق بهاداری است که هرگاه شرکت با وجود دریافت سود کافی قادر به پرداخت سود سهام­داران نباشد، با عنوان «BONUS» به سهام­داران خود جایزه می­دهد. فقط شرکتی حق صدور سهام جایزه برای سهامداران خود را دارد که سود عظیم یا اندوخته رایگان زیادی داشته باشد و نتواند برای اهداف خاصی از آن­ها استفاده کند، در این شرایط این مقدار از سود را به عنوان سود تقسیمی عرضه می­کند. لازم به ذکر است که این سهام با توجه به میزان سهام فعلی سهام­داران در شرکت به آن­ها داده می­شود.

به عنوان مثال اگر شرکتی اعلام کند که سهام جایزه­ 50 درصدی عرضه خواهد کرد، به این معنی است که سهامداران فعلی به ازای هر دو سهمی که در حال حاضر دارند، یک سهم بیشتر دریافت خواهند کرد. حال فرض کنید یک سهامدار 2000 سهم این شرکت را در اختیار دارد. در این حالت، زمان عرضه سهام جایزه این سهام­دار 1000 سهم به عنوان جایزه دریافت می­کند، یعنی چیزی معادل (2000 × 0.5 = 1000).

چه کسی شرایط دریافت سهام جایزه را دارد؟

کلیه سهام­داران شرکت، بدون آنکه کوچک­ترین هزینه­ای بپردازند، واجد شرایط دریافت سهام جایزه عرضه شده توسط شرکت هستند. جالب است بدانید که پس از دریافت این سهام، میزان مالکیت سهام­دار از محل سود انباشته بیشتر نخواهد شد؛ به عبارت ساده­تر دارایی سهام­دار به همان اندازه که بود باقی می­ماند و قیمت سهام به نسبت طوری تغییر می­کند که ضمن ثابت ماندن دارایی سهام­دار، تعداد سهام او در شرکت بیشتر شود.

مدت زمان لازم برای اضافه شدن سهام جایزه به پرتفوی

اگر مقدار سهام جایزه کمتر از 100% دارایی سهام­دار باشد، افزودن آن به پرتفوی کاربر ظروف نهایتاً 15 روز انجام می­شود. اما اگر بیشتر از ۱۰۰% دارایی او باشد، بیشتر از ۲ ماه طول می­کشد تا این جایزه در پرتفوی سهام­دار بنشیند.

چگونه سهام جایزه را بفروشیم؟

به محض آنکه رویداد افزایش سرمایه انجام شد و سهام جایزه به پرتفوی شما اضافه شد، می­توانید سهام خود را بفروشید. البته توجه داشته باشید که فرایند فروش سهام به صورت میانگین بین 2 الی 4 ماه طول می­کشد.

چرا شرکت­ها سهام جایزه عرضه می­کنند؟

سهام پاداش یا جایزه زمانی عرضه می­شود که شرکت علی رغم کسب سود خوب در سه ماهه اخیر، به دلیل کمبود بودجه نتواند به سهام­داران خود سود سهام پرداخت کند. در این شرایط شرکت به جای پرداخت سود سهام، اقدام به عرضه سهام جایزه به سهامداران فعلی خود می­کند. این سهام بر اساس میزان سهام موجود در شرکت به سهام­داران فعلی داده می‌شود تا سهام خود را در ازای دریافت پول بفروشند.

عامل دیگری که شرکت­ها را به سمت عرضه سهام جایزه سوق می­دهد، تمایل به سرمایه‌گذاری درآمدهای ناپایدار و بازسازی ذخایر شرکت است. به طور کلی ایده­ای که پشت پخش سهام جایزه نهفته این است که شرکت­ها اوراق بهادار بیشتری در اختیار سهام‌داران قرار دهند تا قیمت سهام کاهش یافته و سرمایه­گذاران جدید ترغیب شوند سهام شرکت را خریداری کنند.

چه راه­هایی برای افزایش سرمایه شرکت­ها وجود دارد؟

شرکت­ها در مواقعی که احساس می­کنند سرمایه شرکت باید بیشتر شود، سعی می­کنند این افزایش سرمایه را از روش­های مختلف به انجام برسانند. از جمله:

آورده نقدی در قالب حق تقدم

هرگاه شرکت احساس کند میزان سود انباشته آن کافی نیست یا تصمیم بگیرد سرمایه شرکت را افزایش دهد، این افزایش را از محل وجه نقدی که سهام­داران وارد شرکت می­کنند، انجام می­دهند. در این حالت سهام­داران فعلی باید منابع جدید را به شرکت تزریق کرده و آن را تأمین مالی کنند؛ از این رو در اولین مرحله اوراقی تحت عنوان «حق تقدم سهام» به مالکین سهام شرکت داده می­شود. با در دست داشتن این اوراق، سهام­داران می­توانند در بازه زمانی که برای آن­ها تعریف می­شوند (معمولاً 2 ماه)، به معامله این اوراق بپردازند. این بازه زمانی دوره پذیره‌نویسی نامیده می­شود و سهام­داران در طول آن می­توانند حق تقدم یا مبلغ اسمی سهام خود را به فروش برسانند.

سود انباشته در قالب سهام جایزه

در این روش که بیشتر از سایر موارد مورد توجه این مقاله است، شرکت به دلیل سود انباشته بالا، سعی می‌کند افزایش سرمایه را از محل این سود به انجام برساند. پس از ثبت رویداد افزایش سرمایه، صاحبان سهام شرکت سودی دریافت می­کنند که سهام جایزه نامیده می­شود و در ازای آن هیچ وجهی از آن­ها دریافت نخواهد شد. در این روش نیز کاهش قیمت سهام، جذابیت آن را بیشتر می­کند و طبیعتاً در دراز مدت سود سرمایه­گذار را به مراتب افزایش خواهد داد.

 صرف سهام یا سلب حق تقدم

به افزایش سرمایه باتوجه به تفاوت قیمت اسمی و قیمت فروش سهام، صرف سهام می­گویند که نسبت به دیگر روش­های افزایش سرمایه چندان رایج نیست. در این روش، شرکت مذکور در طول پذیره‌نویسی اقدام به فروش سهام با مبلغی بیشتر از قیمت اسمی هر سهم می­کند. مابه­التفاوت قیمت فروش و قیمت اسمی به عنوان افزایش سرمایه به حساب انباشته شرکت منتقل می­شود. برخی از شرکت­ها در ازای این افزایش سرمایه سهام جدیدی به مالکان فعلی اختصاص می­دهند.

تجدید ارزیابی دارایی­های شرکت

روش چهارم عبارت است از افزایش سرمایه از طریق تجدید ارزیابی. اما تجدید ارزیابی چیست؟

در این روش دارایی­های ثابت شرکت از جمله زمین، تجهیزات، ساختمان و ابزارآلات مختلف مورد بررسی قرار گرفته و ارزش آن­ها در ترازنامه به روز می­شود. پس از این مرحله، برای آنکه تعادل معادله حسابداری حفظ شود، از آنجا که ارزش دارایی­ها بیشتر شده و میزان بدهی­ها تغییر نکرده، تنها راه چاره افزایش سرمایه شرکت است. همان­طور که می­بینید در این روش پولی به شرکت تزریق نمی­شود و تعداد سهام نیز ثابت است؛ صرفاً یک عملیات حسابداری اتفاق می­افتد که قیمت هر سهم را کاهش می­دهد. این کاهش قیمت سرمایه­گذاران جدید را به سوی خرید سهم و سرمایه­گذاری سوق می­دهد.

مزایای سهام جایزه چیست؟

جایزه دادن سهام به سهام­داران کنونی سهم با مزایای متعددی همراه است. از جمله:

• تخصیص سهام جایزه ایمان و باور سرمایه­گذاران به عملکرد شرکت را تقویت می­کند؛ زیرا نشان میدهد که شرکت از پول نقد سهام­داران برای رشد تجاری خود استفاده کرده است.
• سرمایه­گذاران برای آن بخشی از سهام خود که به عنوان جایزه دریافت می­کنند، متعهد به پرداخت مالیات نخواهند بود.
• این گزینه برای آن دسته از سهام­داران با چشم انداز بلندمدت که قصد دارد سرمایه خود را در آینده چند برابر بیشتر کنند، یک گزینه فوق­العاده است.
• هنگامی که شرکت در آینده سود تقسیمی اعلام می­کند، سرمایه­گذار فعلی سود بیشتری دریافت خواهد کرد؛ چرا که در حال حاضر به لطف سهام جایزه بخش زیادی از سهام شرکت در اختیار اوست.
• سهام جایزه علامت مثبتی به بازار می­دهد که این شرکت متعهد به رشد بلند مدت است.
• از آنجا که این سهام هیچ‌گونه هزینه­ای برای سهام­داران ندارد، منجر به افزایش سهام برجسته سرمایه­گذار در شرکت (یا همان سهام ممتاز) و افزایش نقدینگی سهام می­شود.
• با افزایش مقدار سهام جایزه، بزرگی شرکت در نظر سرمایه­گذاران احتمالی بیشتر خواهد بود. این مسئله اعتماد سهامداران فعلی را جلب کرده و چندین سرمایه­گذار خرد را جذب می­کند تا بخشی از بازار سهام باشند.
• شرکت­ها با انتشار این سهام، سهام آزاد بیشتری در بازار خواهند داشت.
• صدور سهام جایزه به شرکت­ها کمک می­کند از شرایطی که قادر به پرداخت سود نقدی به سهامداران خود نیستند یا فعلاً ترجیح می‌دهند دست نگه دارند، خود را خلاص کنند.

مشکلات و معایب سهام جایزه کدام­اند؟

صدور سهام جایزه علاوه بر چندین و چند مزایای خوبی که دارد، با مشکلات و معایبی همراه است که در ادامه آن­ها را معرفی می­کنیم.

• دریافت سهام جایزه برای سرمایه­گذار ضرر خاصی ندارد؛ با این حال حین صدور این سهام باید به آنان اطلاع داده شود. چون با توجه به اینکه پس از دریافت این پاداش سود سهام ثابت می­ماند، با کاهش سود هر سهم، تعداد سهام افزایش خواهد یافت و سهام­دار باید نسبت به این مسئله آگاه باشد.
• شرکتی که سهامی به عنوان جایزه منتشر می­کند، با صدور این سهام هیچ وجه نقدی دریافت نخواهد کرد. در نتیجه امکان جمع­آوری سرمایه با عرضه اولیه بعدی (FPO) به حداقل می­رسد.
• وقتی شرکتی به جای پرداخت سود تقسیمی، سهام جایزه صادر می­کند، باید این نکته را در نظر داشته باشد که هزینه پاداش صادر شده به مرور زمان افزایش خواهد یافت.

شرایط و ضوابط عرضه سهام جایزه

برای آنکه شرکتی اجازه عرضه سهام جایزه را داشته باشد، شرایطی وجود دارد که باید رعایت کند.

عرضه سهام جایزه باید توسط اساسنامه شرکت مجاز بوده و باید با تصمیم هیئت مدیره آغاز شود. همچنین صدور آن باید بعدها در مجمع عمومی توسط سهامداران شرکت تصویب شود و کنترل‌کننده مسائل مربوط به سهام سرمایه نیز باید اجازه عرضه را صادر کند.

کلام آخر

در این مقاله به معرفی سهام جایزه، یکی از اصطلاحات کاربردی بازار بورس و سهام پرداختیم. سهام جایزه مقداری سهام رایگان است که شرکت­ها در شرایط معلوم بدون دریافت هیچ وجهی به سهام­داران فعلی واگذار می­کنند. این سهام میزان دارایی و ثروت مالکان سهام را بیشتر نمی­کند، بلکه صرفاً راهی است برای افزایش تعداد سهام آزاد شرکت و پایین آمدن قیمت هر برگ سهام! شرکت­ها با عرضه سهام در شرایط مختلف سعی می­کنند سهام­داران جدید را به سمت خود بکشانند و آنان را ترغیب به خرید اوراق بهادار شرکت کنند. امیدواریم که توضیحات این مقاله شامل مفاهیم مربوط به سهام جایزه، نحوه دریافت آن، مزایا و معایبی که برای شرکت و سهام­دار دارد و … برایتان مفید واقع شده باشد.

منبع: nirmalbang