اگر با بازارهای مالی و شرکتهای سهامی تا حدودی آشنا باشید، احتمالا بدانید که گاهی اوقات شرکتها بر اساس نیازهای خود در بازار، اقدام به افزایش سرمایه میکنند. هم زمان با افزایش سرمایه سر و کله برخی مفاهیم از جمله حق تقدم و پذیره نویسی حق تقدم استفاده نشده پیدا میشود. در ادامه با پاسخ به سوال حق تقدم چیست و پذیره نویسی حق تقدم چگونه است همراه ما بمانید.
فهرست عناوین مقاله :
پذیره نویسی چیست؟
قبل از اینکه وارد بحث حق تقدم و حق تقدمهای استفاده نشده شویم، بهتر است با مفهوم پذیره نویسی که از مفاهیم پایه بازارهای مالی است آشنا شوید.
پذیره نویسی در موقعیتهای مختلف میتواند معانی و مفاهیم مختلفی را داشته باشد و هر کدام در عین داشتن شباهتها، تفاوتهایی در عمل دارند.
به طور کلی به تعهد انجام کاری که روی یک سند قید شده پذیره نویسی میگویند. در واقع به تعهد و امضا کردن یک سند که روی آن اعمالی ذکر شده، پذیره نویسی میگویند. هنگام پذیره نویسی، فرد تمام شرایط ذکر شده در سند را میپذیرد و به اقدام به اعمالی خاص و یا تعهدی که کرده روی میآورد.
در خصوص پذیره نویسی سهام یا حق تقدم استفاده نشده، مفهوم پذیره نویسی به یک فرایند مربوط میشود. فرایندی که فرد درخواست خرید حق تقدمهای استفاده نشده را صادر میکند و با پرداخت مبلغ آن، آنها را میخرد. به این فرایند که از یک درخواست آغاز شده و با خرید حق تقدم تمام میشود، پذیره نویسی میگویند.
اما یک مفهوم جزئیتر که مربوط به معامله سهام یا سرمایه در بازار بورس است، برای پذیره نویسی تعریف شده که معمولا هم با همین تعریف شناخته میشود.
پذیره نویسی تا حدودی با مفهوم عرضه اولیه شباهت دارد اما نمیتوان گفت پذیره نویسی همان عرضه اولیه است.
عرضه اولیه معاملاتی است که در بازار ثانویه انجام میشود. عرضه اولیه برای شرکتهایی انجام میشود که چندین سال تجربه دارند و رسما شرکت در بازار وجود دارد.
قیمت برگههای سهم در عرضه اولیه با توجه به میزان سود و سرمایه شرکت تعیین و اعلام میشود. بعد از اعلام عرضه اولیه و قیمت گذاری، علاقه مندان میتوانند نسبت به خرید سهام اقدام کنند و سپس طی یک روز میتوانند برگههای سهم را معامله کنند.
اما پذیره نویسی کمی متفاوتتر عمل میکند. خرید اوراق در پذیره نویسی معمولا برای کسانی است که قصد سرمایه گذاری بلند مدت را دارند. معمولا در پذیره نویسی نیز برگههایی تحت عنوان اوراق سهم منتشر میشود اما با این تفاوت که هنوز شرکتی وجود ندارد و در حد یک طرح اولیه و برنامه ریزی کلی است.
شرکتهایی که طرحهای خوب و امیدوارانهای دارند، با موافقت سرمایه گذاران میتوانند پذیره نویسی کنند و اوراق سهام را برای جذب سرمایه منتشر کنند. البته منافع و ویژگیهای شرکت باید مطابق شرایط سازمان بورس باشد تا بتوانند بدون مشکل پذیره نویسی کنند یا در آن شرکت کنند.
پذیره نویسی همانند دیگر فعالیتهای بازار بورس، هم زمان هم میتواند سود آور باشد، هم زیان آور. تحقیقات انجام شده روی بعضی از شرکتها، نشان دهنده این موضوع است که احتمال سود آوری پذیره نویسی بیشتر از احتمال زیان آور بودن آن است. اما به هر حال مانند هر معامله دیگری، پذیره نویسی ریسکهای خودش را دارد.
یکی از ویژگیهای مثبت پذیره نویسی، پخش شدن ریسک آن به سهام داران مختلف است؛ این گونه به ضرر احتمالی کمتری دچار میشوید.
اگر قصد سرمایه گذاری آن هم به صورت بلند مدت با سود بیشتر را دارید، پذیره نویسی میتواند گزینه مناسبی برای شما باشد. به این نکته نیز حتما توجه کنید که از نماد معتبری سهام پذیره نویسی بخرید.
نکات مربوط به پذیره نویسی:
- پذیره نویسی برای شرکتهایی انجام میشود که هنوز حضور فیزیکی ندارند.
- در صورت مناسب بودن طرحهای اولیه شرکت و داشتن ظرفیت سود دهی در آینده، پذیره نویسی در بازار بورس صورت میگیرد.
- قیمت برگههای سهم در پذیره نویسی هر کدام 100 تومان میباشد.
- خرید اوراق سهم در پذیره نویسی مناسب افرادی است که در بلند مدت سرمایه گذاری میکنند.
- پذیره نویسی باعث پخش شدن ریسک بین سهام داران میشود.
- پذیره نویسی هم میتواند با سود همراه باشد و هم با زیان؛ اما تحقیقات نشان داده که معمولا پذیره نویسی با سود همراه است.
- هنگام خرید اوراق سهم پذیره نویسی، به نماد آن و معتبر بودن آن نماد توجه کنید.
حق تقدم چیست؟
اکنون که تا حدودی با تعریف پذیره نویسی آشنا شدید، بهتر است نگاهی به مفهوم حق تقدم در خرید و فروش سهام بیاندازیم و بدانیم که دقیقا قانون حق تقدم چیست و برای چه وجود دارد.
گاهی شرکتها، به دلایل خاص خودشان و طی جلساتی با سهام داران، به این نتیجه میرسند که باید سرمایه خود را افزایش دهند. در واقع تصمیم افزایش سرمایه یک تصمیم گروهی بین سهام داران و شرکت است.
هم زمان با افزایش سرمایه، اوراق یا تعداد سهام خریده نشده نیز به نسبت درصد سرمایه اضافه شده، افزایش مییابد. در اینجا قانون حق تقدم به وجود میآید که نوعی ارزش بخشی به سهام داران فعلی شرکت است.
قانون حق تقدم برای حفظ حقوق سهام داران به وجود آمده و با پشتوانه مالکیت فعلی خود، میتوانند از این قانون استفاده کنند و بهره ببرند. حق تقدم یعنی اینکه سهام داران فعلی در خرید سهامهای جدید که با افزایش سرمایه به وجود آمده، اولویت دارند. به این اولویت که سهام داران در خرید سهام جدید دارند، حق تقدم سهام گفته میشود.
در این موقعیت سهام داران، با داشتن حق تقدم، انتخابهایی دارند که میتوانند با توجه به امکاناتشان، انتخاب درستی انجام دهند.
سهام داران میتوانند با پرداخت مبلغ حق تقدم و ارزش آن، سهام جدید را بخرند و سهم خود را در شرکت افزایش دهند. اگر سهام دار قصد خرید حق تقدم را نداشته باشد، میتواند آن را به دیگران بفروشد و صرفا مبلغ حق تقدم را صاحب شود و سهام را به دیگر بدهد.
به طور کلی سهام داران در خرید و فروش حق تقدم خود اختیار تام دارند و میتوانند طی مدت زمان مشخص شده اعمال مورد نظر خود را انجام دهند.
نکات مربوط به حق تقدم
- حق تقدم زمانی مفهوم پیدا میکند که شرکتها قصد افزایش سرمایه و در نتیجه افزایش تعداد سهام دارند.
- بعد از افزایش سرمایه، به نسبت درصد افزایش یافته، سهام نیز افزایش پیدا میکند.
- سهام داران فعلی در خرید سهامهای جدید اولویت و ارجعیت دارند که به آن حق تقدم میگویند.
- سهام داران با پرداخت و واریز مبلغ، میتوانند صاحب سهام جدید شوند و یا آن را معامله کنند و بفروشند.
- سهام داران تا حدود 2 ماه فرصت تصمیم گیری در مورد استفاده از حق تقدم خود دارند و بعد از 2 ماه این حق از آنها گرفته میشود.
حق تقدم استفاده نشده چیست؟
همانطور که در بالا اشاره شد، شرکتها هم زمان با افزایش سرمایه، به نسبت درصد، سهامهای شرکت را نیز افزایش میدهند و با دادن قانون حق تقدم به سهام داران، به آنها برای خرید و فروش حق تقدم خود اختیار میدهند.
سهام داران برای خرید و فروش حق تقدم خود یک مهلت زمانی مشخص دارند. عموما مهلت خرید و فروش حق تقدم دو ماه یا 60 روز است. طی این مدت 2 ماهه، سهام داران میتوانند با استفاده از حق تقدم خود و واریز ارزش سهام جدید، صاحب سهام شوند. همچنین میتوانند حق تقدم خود را به افراد حقیقی و حقوقی دیگر بفروشند.
اگر به هر دلیلی، سهام داران طی مدت مشخص شده اقدام به خرید یا فروش نکنند و یا به عبارتی دیگر از حق تقدم خود استفاده نکنند، به اصطلاح بلیت آنها میسوزد و قانون حق تقدم توسط شرکت از آنها گرفته میشود.
از آنجایی که شرکت به سرمایه نیاز دارد، تمام حق تقدمهای استفاده نشده را جمع آوری میکند و طی مدت زمانی که اعلام میشود، اقدام به فروش حق تقدمهای استفاده نشده یا حراج آنها میکند.
در واقع سهام داران با استفاده نکردن از قانون حق تقدم خود، این اختیار به شرکت داده میشود که مسئولیت فروش حق تقدمهای استفاده نشده را بپذیرد و طی مدت زمانی مشخص آنها را به اشخاص علاقه مند چه حقیقی و چه حقوقی بفروشد.
در این فرایند، شرکت درصدی را تحت عنوان کارمزد فروش حق تقدم از مبلغ کسر میکند و باقی مانده را به حساب سهام داران شرکت واریز میکند.
اکنون که با مفاهیم پذیره نویسی، حق تقدم و حق تقدم استفاده نشده آشنا شدید، بیایید نگاهی به فرایند پذیره نویسی حق تقدم بیاندازیم.
نکات مربوط به حق تقدم استفاده نشده:
- بعد از گذشت 2 ماه، در صورت بلا استفاده بودن حق تقدم سهام داران، این قانون از آنها گرفته میشود.
- شرکت یا نماد، حق تقدمهای استفاده نشده را جمع آوری میکند و آنها میفروشد.
- مبلغ حق فروش از آن کم میشود و باقی مبلغ به حساب سهام داران واریز میشود.
پذیره نویسی حق تقدم استفاده نشده چگونه است؟
حق تقدم استفاده نشده، توسط شرکتها در حراجیها و بازار به فروش میرسند و در این موقعیت، کسانی که خواهان خرید حق تقدم استفاده نشده سهام هستند، با مراجعه به نمادها، اقدام به خرید آنها میکنند.
در فرایند پذیره نویسی حق تقدم استفاده نشده، شرکتها روزهای خاصی را برای فروش حق تقدمهای استفاده نشده اعلام میکنند. افراد حقیقی و حقوقی با مراجعه به نماد خاص، درخواست خرید حق تقدم استفاده نشده را به کارگزار خود اعلام میکنند.
برای خرید حق تقدم استفاده نشده، باید علاوه بر ارزش مبلغ حق تقدم، مبلغ 100 تومان که مبلغ برگه سهام در پپذیره نویسی است در حساب شما موجود باشد. به عنوان مثال، اگر قصد خرید حق تقدمی به ارزش 50 تومان دارید، به نسبت تعداد سهام باید مبلغ 100 تومن به آن اضافه کنید تا بتوانید صاحب حق تقدم استفاده نشده شوید.
این نکته را نیز باید بدانید که شما در خرید حق تقدم استفاده نشده، آزادی کامل دارید؛ اما در صورت خرید حق تقدم استفاده نشده، نمیتوانید مجدد آن را بفروشید. به عبارتی دیگر، شما حق خرید حق تقدمهای استفاده نشده را دارید اما حق فروش حق تقدمهای استفاده نشده را ندارید.
بعد از اینکه حق تقدم استفاده نشده را خریداری کردید، باید صبر کنید تا این حق تقدمها طی یک فرایند 2 تا 6 ماهه به سهام تبدیل شوند.
سخن آخر
قانون حق تقدم، برای ارزش بخشی به سهام داران فعلی شرکت است. اما گاهی سهام داران از این حق خود استفاده نمیکنند و شرکتها این حق تقدم استفاده نشده را جمع آوری میکنند و به فروش میرسانند. شما با مراجعه به نمادها میتوانید در پذیره نویسی عمومی حق تقدمهای استفاده نشده شرکت کنید.
