احتمالاً این روزها واژههایی مانند ارز دیجیتال، کریپتوکارنسی یا رمز ارز زیاد به گوش شما هم خورده است؛ کریپتوکارنسی نوعی پول اینترنتی یا مجازی است که برای تأمین امنیت آن از علم رمز نگاری یا کریپتوگرافی استفاده می‌شود زیرا رمز گشایی رمز ارزها بسیار دشوار و حتی غیرممکن است.
در واقع کریپتوکارنسی از دو کلمه کریپتو به معنای رمز نگاری و کارنسی به معنی پول یا ارز دیجیتال تشکیل شده است. اولین و معروفترین کریپتوکارنسی که حتماً بارها نام آن را شنیدهاید، بیت کوین است. به دلیل تقاضای زیاد برای معاملات ارزهای دیجیتال، تصمیم گرفتیم تا در این مقاله درباره کریپتوکارنسی، تاریخچه آن، نقاط قوت و ضعف آن و سایر موضوعات مرتبط، مطالبی را ارائه دهیم، پس با ما همراه باشید.
کریپتو کارنسی چیست؟
کریپتوکارنسی یا رمز ارز به گروهی از پول‌های مجازی یا دیجیتال می‌گویند که در آنها از رمزنگاری یا کریپتوگرافی برای تراکنش‌های مالی استفاده می‌شود؛ به گونهای که رمزگشایی آنها دشوار و حتی غیرممکن است. این نوع ارزها معمولاً به وسیله مرکز خاصی کنترل نمی‌شوند، سریع و مقرون به صرفه هستند و محدودیت جغرافیایی ندارند و از همه مهم‌تر با حفظ حریم خصوصی ایجاد شده‌اند و کار می‌کنند. بیت‌کوین اولین رمز ارز کاربردی در حوزه ارز دیجیتال است که در سال ۲۰۰۹ به وجود آمد و بعد از آن بیش از ۱۹۰۰ رمز ارز دیگر منتشر شد؛ جدای تعدادی از رمز ارزها که نامعتبر هستند، تعداد زیادی از آنها بر جنبه خاصی از بیت‌کوین متمرکز شده اند و به ارتقا و یا رفع مشکلات آن بخش پرداخته‌اند.
به طور کلی در ایجاد و انتقال کریپتوکارنسی هیچ نهاد یا شخص ثالثی دخیل نیست و توسعه دهندگان کریپتوکارنسیها براساس مهندسی کامپیوتر و اصول ریاضیات پیشرفته الگوریتمهای رمز نگاری را به وجود میاورند و کپی کردن یا جعل این پول‌های دیجیتال را غیر ممکن می‌کنند. هم چنین این پروتکلها هویت کاربران کریپتوکارنسی را مخفی نگه میدارند.
تاریخچه کریپتوکارنسی
برای اولین بار در جنگ جهانی دوم به منظور انتقال پیام و فرمان‌های نظامی از رمزنگاری استفاده شد.
با این حال تئوری کریپتوکارنسی، به دهه های قبل، یعنی مدت‌ها پیش از پیدایش اولین ارزهای جایگزین دیجیتال وجود داشت. طرفداران اولیه کریپتوکارنسی بر این باور بودند که میتوان با استفاده از اصول پیشرفته علوم ریاضی و کامپیوتر به حل و فصل کاستی‌های عملی و سیاسی ارزهای سنتی پرداخت.
مبانی فنی استفاده شده در کریپتوکارنسی به اوایل دهه 1980 بازمی‌گردد، یعنی زمانی که یک رمزنگار آمریکایی به نام دیوید لی چام، موفق به اختراع الگوریتم Blinding شد و همچنان هم از آن در رمزگذاری مدرن مبتنی بر وب، استفاده می‌شود. الگوریتم Blinding این قابلیت را فراهم کرد که مبادله اطلاعات به صورت ایمن و غیر قابل تغییر بین طرفین انجام شود و به این شکل زمینه برای انتقال ارز الکترونیکی در آینده فراهم شد. به این الگوریتم، الگوریتم پول ناپیدا (Blinded Money) هم اطلاق می‌شد.
در اواخر دهه 1980، دیوید چام، با کمک تعداد اندکی از افراد علاقه مند به رمز ارزها تلاش کرد تا مفهوم پول ناپیدا را تجاری کند. وی پس از اینکه به هلند نقل مکان کرد، یک شرکت انتفاعی با نام دیجی کش یا DigiCash تأسیس کرد و در آن شرکت بر اساس الگوریتم blinding واحدهای ارزی را تولید می‌کرد. کنترل DigiCash برخلاف بیت کوین و سایر رمز ارزهای امروزی، غیر متمرکز نبود به همین دلیل شرکت چام دارای انحصار کنترل عرضه این ارز دیجیتالی بود، یعنی دقیقاً چیزی شبیه به انحصار بانک‌های مرکزی در ارزهای سنتی یا فیات.
در ابتدا DigiCash به طور مستقیم با افراد سروکار داشت اما بانک مرکزی هلند ادامه فعالیت آن را متوقف کرد. به همین دلیل، DigiCash موافقت کرد که تنها با بانک‌های مجاز در زمینه خرید و فروش ارز همکاری کند و به طور جدی پتانسیل بازار خود را محدود سازد. بعدها مایکروسافت هم برای یک مشارکت سودآور که به وسیله آن به کاربران اولیه ویندوز، امکان خرید با ارز این شرکت را می‌داد، به DigiCash مراجعه کرد، اما توافقی بین این دو شرکت انجام نشد و DigiCash در اواخر دهه 1990 به ورشکستگی رسید.
همزمان با این اتفاقات، یک مهندس نرم‌افزار به نام وی دای، مقاله‌ای در خصوص b-money منتشر کرد. b-money در واقع معماری ارز مجازی بود و بسیاری از مؤلفه‌های اصلی کریپتوکارنسیهای مدرن مانند هویت ناشناس و عدم تمرکز را شامل می‌شد. با این حال، b-money هیچ گاه نتوانست به عنوان وسیله‌ای برای مبادله استفاده شود. کمی پس از آن، یکی از همکاران چام، شخصی به نام نیک زابو، کریپتوکارنسی به نام Bit Gold را ایجاد کرد که به دلیل برخورداری از سیستم بلاک چین که زیر بنای بیشتر کریپتوکارنسیهای مدرن است، قابل توجه قرار گرفت؛ با این حال، بیت گلد نتوانست مانند DigiCash مورد توجه قرار بگیرد و امروزه نیز به عنوان یک ارز مبادلهای از آن استفاده نمیشود.
DigiCash راه را برای ظهور سایر ارزهای دیجیتال باز کرد و سرمایه گذاری در معاملات مالی الکترونیکی مرسوم شد، از جمله این معاملات مالی الکترونیکی میتوان به PayPal اشاره کرد که در طی 10 سال گذشته محبوبیت زیادی به دست آورده است.
در اواخر دهه 1990 و 2000 در ایالات متحده، مشهورترین ارز مجازی توسط شرکتی به نام e-gold با همین عنوان ایجاد شد. این شرکت، در واقع یک خریدار طلای دیجیتال بود و مشتریان آن، جواهرات و سکه‌های طلا را به انبار e-gold ارسال می‌کردند و e-gold دیجیتال دریافت می‌کردند؛ سپس این مشتریان می‌توانستند دارایی‌های خود را با دیگر مشتریان معامله کنند یا e-gold خود را با دلار آمریکا مبادله کنند.
با وجود موفقیتهای زیاد e-gold، برخورداری از پروتکل‌های امنیتی نسبتاً ضعیف، آن را هدف مناسبی برای هکرها و کلاه‌برداران فیشینگ تبدیل کرد و باعث شد مشتریان این شرکت در معرض خسارتهای مالی زیادی قرار بگیرند تا اینکه این پلتفرم در اواخر دهه 2000 با فشارهای قانونی مواجه شد و بالاخره در سال 2009 به فعالیت خود پایان داد.
بیت کوین اولین کریپتوکارنسی مدرن است که در اوایل سال 2009 توسط شخصی به نام ناکاموتو برای عموم منتشر شد و گروهی از طرفداران آن، مبادله و استخراج بیت کوین را شروع کردند. در اواخر سال 2010، اولین مورد از ده‌ها کریپتوکارنسی مشابه از جمله Litecoin پا به عرصه ارزهای دیجیتال گذاشت. در همین زمان، اولین مبادلات عمومی بیت کوین هم انجام شد. در اواخر سال 2012، اولین تاجر عمده‌ای بود پرداخت در بیت کوین را قبول کرد، وردپرس بود و امروزه ده‌ها شرکت تجاری، بیت کوین را به عنوان یک روش پرداخت، قانونی میدانند.
مفاهیم مهم در کریپتوکارنسی
تا اینجای مقاله با مفهوم کریپتوکارنسی و تاریخچه ایجاد آن آشنا شدیم با این حال بد نیست تا درباره برخی مفاهیم مهم در این حوزه بیشتر صحبت کنیم:
بلاک چین (Blockchain): کلیه معاملات و ثبت و ذخیره فعالیت‌های قبلی در کریپتوکارنسی، در بستری به نام بلاک چین انجام می‌شود؛ هم چنین در این بستر، مالکیت تمام واحدهای ارزی در زمان مشخص تأیید می‌شود. با توجه به سابقه کلیه معاملات کریپتوکارنسی که تا به امروز انجام شده است، بلاک چین دارای یک محدودیت است، به عبارت دیگر، بلاک چین شامل تعداد محدودی تراکنش است که با گذشت زمان بیشتر می‌شود.
کلیدهای خصوصی (Private Keys): هر شخص دارنده کریپتوکارنسی یک کلید خصوصی دارد که هویت او را تأیید می‌کند و به او امکان مبادله واحدها را می‌دهد. کاربران این سیستم ارزی می‌توانند به دو روش کلیدهای خصوصی خود را بسازند؛ یک روش این است که از اعداد کامل با طول 1 تا 78 رقم فرمت شده، استفاده کنند یا اینکه از مولد اعداد تصادفی برای ساخت یک کلید خصوصی بهره ببرند. با برخورداری از یک کلید خصوصی، کاربران می‌توانند کریپتوکارنسی را تهیه و آن را مورد استفاده قرار دهند. هیچ کاربری بدون داشتن کلید خصوصی، نمی‌تواند کریپتوکارنسی را خرج یا تبدیل کند.
کیف پول (Wallet): دارندگان کریپتوکارنسی، کیف پول الکترونیکی با اطلاعات منحصر به فردی دارند که آنها را به عنوان صاحبان موقت واحدهای ارزی تأیید می‌کنند. همان طور که کلید خصوصی صحت و درستی معامله کریپتوکارنسی را تأیید می‌کند، کیف پول هم خطر سرقت را برای واحدهایی که استفاده نمی‌شوند، کاهش می‌دهد. البته ممکن است کیف پول‌های مورد استفاده در مبادلات کریپتوکارنسی هک شوند؛ به عنوان مثال میتوان به یک صرافی بیت کوین مستقر در کشور ژاپن به نام Mt. Gox اشاره کرد که هکرها موفق شدند به طور سیستماتیک بیش از 450 میلیون دلار بیت کوین مبادله شده از طریق سرورها را از این صرافی تخلیه کنند و به همین دلیل این صرافی اعلام ورشکستگی کرد و از بازار خارج شد.
ماینرها (Miners): ماینرها به معنای واقعی کلمه، سرمایه را به شکل واحدهای جدید کریپتوکارنسی ایجاد می‌کنند. در واقع، هر نسخه بلاک چینی که تازه ایجاد شده باشد، از پاداش پولی دو قسمتی برخوردار است: تعداد مشخصی کریپتوکارنسی تازه استخراج شده و تعداد متغیری از هزینه‌های معاملات اختیاری پرداخت شده توسط خریداران. در گذشته، ماینرها می‌توانستند با صرف هزینه منابع الکتریکی و برخورداری از تجهیزات سخت افزاری قدرتمند، یک تجارت پرسود برای خود ایجاد کنند اما امروزه بدون صرف هزاران دلار سرمایه گذاری برای تجهیزات حرفه‌ای، عملیات ماینینگ امکان پذیر نیست.
آیا میدانید توکن ارز دیجیتال چیست و چه تفاوتی با کوین دارد؟
بازار کریپتوکارنسی چگونه کار می کند؟
در بازار کریپتوکارنسیها، برای کوین (Coin) و توکن (Token) نرخ مبادله ارز تعیین می‌شود. نرخ کریپتوکارنسی غالباً به عملکرد خریداران و فروشندگان بستگی دارد؛ هر چند که فاکتورهای هم وجود دارد که می‌تواند قیمت را تحت تأثیر قرار دهد. در بازارهای کریپتوکارنسی، شما میتوانید اقدام به خرید و فروش ارزهای دیجیتال کنید. در واقع، معامله در این بازارها شبیه به معامله در بازارهای بورس عادی سهام است. با این تفاوت که معمولاً در بازار بورس سهام، معامله گران، دارایی‌ها، سهام یا مشتقات را خرید و فروش می‌کنند تا از نوسانات نرخ ارز سود ببرند در صورتی که در بازارهای کریپتوکارنسی، سرمایه گذاران از جفت کریپتوکارنسی (Cryptocurrency Pairs) برای برخورداری از نرخ ارزهای بسیار ناپایدار استفاده می‌کنند.
مزایای کریپتوکارنسی
عرضه محدود: عرضه محدود کریپتوکارنسی، باعث حفظ ارزش آن است. در واقع رمز ارزها بیشتر شبیه به فلزات گران‌بها هستند تا به ارزهای فیات و به همین دلیل مانند فلزات گران‌بها، کمتر با مشکل تورم مواجه می‌شوند.
کاهش انحصار ارزی دولت: کریپتوکارنسیها یک جایگزین قابل اعتماد برای مبادله خارج از کنترل مستقیم بانک‌های مرکزی هستند. این ویژگی رمز ارزها مخصوصاً برای کسانی سودمند است که نگران کاهش کمی (مشکلات چاپ پول) و دیگر سیاست‌های پولی انبساطی که می‌تواند منجر به بی ثباتی اقتصادی طولانی مدت شود، هستند.
حفظ حریم خصوصی: ناشناس ماندن و حفظ حریم خصوصی مهمترین دغدغه طرفداران اولیه کریپتوکارنسیها بود و همچنان هم ادامه دارد. بسیاری از کاربران کریپتوکارنسی، از نام‌های مستعار یا هرگونه اطلاعات یا داده ذخیره شده‌ای که می‌تواند به عدم شناسایی آنها کمک کند، استفاده می‌کنند. اگرچه با این وجود هم افراد ماهر در این حوزه می‌توانند هویت کاربران را بیابند اما کریپتوکارنسیهای جدید (پس از بیت کوین) لایه‌های محافظتی اضافهای دارند که کار را دشوارتر می‌کند.
محدودیت دولتها برای مجازات مالی دقیق: برخلاف ارزهای سنتی که از سوی بانک مرکزی حمایت می‌شوند، رمز ارزها عملاً از بازی‌های استبدادی حکومتهای مستبد که فعالان سیاسی را با مسدود کردن حسابهای مالی تحت فشار قرار می‌دهد، در امان هستند.
معایب کریپتوکارنسی
عدم وجود مقررات و امکان فعالیت در بازار سیاه: بزرگ‌ترین ایراد و نگرانی درباره کریپتوکارنسی استفاده از آن در فعالیت‌های غیرقانونی است. در واقع بسیاری از معاملات آنلاین بازار سیاه، با بیت کوین و سایر رمز ارزها قابل انجام است.
امکان فرار مالیاتی: از آنجایی که کریپتوکارنسیها به وسیله دولت ایجاد نمی‌شوند، غالباً از کنترل مستقیم آنها هم خارج هستند، به همین دلیل برای کسانی که قصد فرار مالیاتی دارند، بسیار جذاب هستند.
احتمال از دست دادن پول به دلیل از دست دادن اطلاعات: دارندگان کریپتوکارنسی که روی دستگاه‌های ذخیره سازی فیزیکی، کلیدهای خصوصی خود را ذخیره می‌کنند، در صورت گم شدن یا دزدیده شدن دستگاه، ضررمالی جبران ناپذیری می‌بینند.
نوسان بالای قیمتها و احتمال دخل و تصرف در آن: حتی رمز ارزهایی که به صورت گسترده معامله می‌شوند می‌توانند در معرض نوسان قیمت قرار گیرند؛ به عنوان مثال در سال 2017 ارزش بیت کوین چندین برابر شد و در چند هفته نخست سال 2018 به نصف کاهش یافت.
عدم امکان مبادله کریپتوکارنسی با ارز فیات : در اغلب موارد، تنها محبوبترین رمز ارزها امکان مبادله مستقیم با ارز فیات را دارند ولی سایر رمز ارزها حتی صرافی آنلاین اختصاصی ندارند و به همین دلیل نمی‌توانند مستقیماً با ارزهای فیات مبادله شوند
عدم امکان عودت وجه و بازپرداخت: اگر در معامله کریپتوکارنسی فریب بخورید، مرجعی وجود ندارد که از او درخواست تجدید نظر کنید هر چند که برخی از رمز ارزهای جدید سعی در حل مسئله دارند، اما راه‌حل‌ها ناقص و اثبات نشده است.
با انواع دستورات خرید و فروش در بازارهای جهانی و تفاوت آنها بیشتر آشنا شوید.
نمونه های کریپتوکارنسی
رمز ارزهایی که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم با فاکتورهای پایدار بودن، سرمایه بازار نسبتاً بالا و فعالیت کاربر قوی مشخص می‌شوند:
بیت کوین: پرکاربردترین کریپتوکارنسی در جهان محسوب می‌شود و به گونه فزاینده‌ای به عنوان یک وسیله مبادله قانونی به حساب میآید.
لایت کوین: این کریپتوکارنسی در سال 2011 ایجاد شد و از همان ساختار بیت کوین استفاده می‌کند.
ریپل: در سال 2012 منتشر شد و دارای سیستمی است که تأیید معامله و ایجاد بلاک چین را به طور قابل توجهی تسریع می‌کند.
اتریوم: در سال 2015 منتشر شد و توانست در معماری بیت کوین پیشرفت‌های قابل توجهی ایجاد کند.
دوج کوین: مشابه لایت کوین است ولی یکسری تغییرات در سرعت و میزان انتشار دارد.
سخن پایانی
از زمان انتشار بیت کوین استفاده از انواع کریپتوکارنسی مورد استقبال قرار گرفته است. هر چند که تعداد دقیق ارزهای فعال، ثابت نیست و ارزش آنها ناپایدار است با این حال به طور کلی ارزش کلی بازار رمز ارزهای فعال، رو به افزایش است و در هر لحظه، صدها کریپتوکارنسی در حال مبادله هستند.
