دیفای چیست؟
تا به‌حال درباره‌ی دیفای چیزی شنیده‌اید؟ فکر می‌کنید برنامه‌ای است که در فضای رمز ارز همه‌ی رقبا را دِرو کرده یا از آن دسته برنامه‌هایی‌است که بی‌خودی گنده‌اش کرده‌اند؟ اگر قبل از این چیزی درباره‌ی دیفای نشنیده‌اید، یا می‌خواهید مطمئن شوید که چیزهایی که فهمیده‌اید، درست بوده‌اند، نگران نباشید! جای درستی آمدید.
دیفای یا همان امور مالی غیرمتمرکز، جنبشی‌است که قصد آن ساختن نظام مالیِ جدیدی‌است که به روی همه باز است و نیازی به واسطه یا ضامن‌های معتمد مثل بانک‌ها ندارد، و برای نیل به این مقصود، تکیه‌ی اصلی دیفای بر رمزنگاری، بلاک‌چِین و قراردادهای هوشمند است.
قراردادهای هوشمند، ستون‌های اصلیِ ساختمان دیفای‌اند. اگر نمی‌دانید قراردادهای هوشمند چه هستند، یا می‌خواهید چراغی بر دانسته‌های خود در این زمینه بی‌اندازید، می‌توانید به این مطلب مراجعه کنید.
ناگفته نماند که به هر حال، اکثر قریب‌باتفاق پروژه‌های دیفای، پایه در اتریوم (Ethereum) دارند(مبتنی بر اتریوم هستند). دلیل اصلی این امر، زبان برنامه‌نویسی حقیقتاً قدرتمند دیفای به‌نام Solidity است که امکان نوشتن قراردادهای هوشمند پیشرفته‌ای که تمام شروط منطقی لازم برای برنامه‌های دیفای را شامل شود، فراهم میکند.
سوای این مطلب، در میان تمام پلتفرم‌های قراردادهای هوشمند، اتریوم دارای توسعه‌یافته‌ترین اکوسیستم است؛ با هزاران توسعه‌دهنده‌ای که روزانه(هر روز) برنامه‌های جدیدی عرضه می‌کنند و بیشترین ارزش ضامن قفل شده در قراردادهای هوشمند [را ارائه می‌دهند]، که این امری‌است که باعث ایجاد یک اثر شبکه‌ایِ (اضافه )جانبی می‌شود. فی‌الواقع همه‌ی پروتکل‌های دیفای‌ای که در این مقاله ذکر شده‌اند، پایه در اتریوم دارند.
حالا بیایید ببینیم که قضیه از کجا شروع شد.
فهرست عناوین مقاله :
مروری سریع بر تاریخچه‌ی دیفای
میکر-دی-ای-اُ (MakerDAO)، از نخستین پروژه‌های آغاز‌کننده‌ی جنبش امور مالی غیرمتمرکز بود.
میکر-دی-ای-اُ (تأسیس؛ ۲۰۱۵)، این امکان را برای کاربران فراهم می‌سازد که بتوانند با وثیقه قراردادن ضامن قفل‌شده‌ای چون ETH، دای (DAI) حاصل کنند (کوینی پایا که با بهره‌مندی از مشوق‌هایی معیّن، میخ شده به دلار آمریکا است). دای همچنین می‌تواند برای صرفه‌جویی در پلتفرم اوآسیسِ (Oasis) میکر مورد استفاده قرارگیرد. این امر، باعث بازآفرینی یکی از ارکان نظام مالی می‌شود: امانت‌دادن و قرض‌گرفتن. واقعیت امر، دیفای سعی بر ایجاد اکوسیستم مالیِ تماماً نوینی دارد که نیازی به جواز نداشته و کاملاً باز باشد. امانت‌دادن و قرض‌گرفتن، تنها بخشی از این اکوسیستم است. برخی بخش‌های مهم دیگر عبارت‌اند از: کوین‌های پایا، مبادلات(صرافی های) غیرمتمرکز، ابزار مشتقّه، معامله‌ی وجه‌ضمان اولیه و بیمه.
اکوسیستم های مالی
حال بیایید یک‌به‌یک به این مقولات بپردازیم.
امانت‌دادن و قرض‌گرفتن
سوای میکر-دی-ای-اُ MakerDAO چند پروژه‌ی دیفای مهم دیگر نیز در این مقوله موجودند.
اصلی‌ترین آنها کامپَؤند (Compound) است. در زمان نگارش این مقاله، کامپَؤند بزرگترین پروژه در زمینه‌ی امانت‌دادن به ارزش تقریبی ۶۳۰ ملیون دلار از داراییهای ضامن قفل شده در این پروتکل‌است. کامپَؤند یک پروتکل نرخ بهره خودگردان الگوریتمیک است که به کاربران این امکان را می‌دهد که با ذخیره دارایی‌هایی چون Ether (اتریوم)، 0x ،BAT، یا Tether شروع به ایجاد بهره کنند. این دراریی‌های ذخیره شده، نیز می‌توانند به‌مثابه وثیقه‌ای برای دیگر داراییهای قرض‌گرفته شده مورد استفاده قرار گیرند.
از دیگر پروژه‌های شناخته‌شده‌ی دیفای در این مقوله، آوی (Aave) است.
کوین پایای الگوریتمیک
ما می‌توانیم با استفاده‌ی زیرکانه از قراردادهای هوشمند و مشوّق‌های معیّن، بدون الزام ذخیره‌سازی دلار در دنیای واقعی، کوین پایایی ایجاد کنیم که متصل به دلار آمریکا باشد. پیش از این گفتیم که میکر-دی-ای-اُ از اساس این امکان را به کاربران می‌دهد که ضامن قفل‌شده‌ای به‌عنوان وثیقه قرار داده و دای حاصل کنند، که این ماحصل، مثال خوبی از یک کوین پایای الگوریتمیک است.
سوای دای DAI، چندین و چند کوین پایای غیرالگوریتمیک مانند USDC ،USDT، یا PAX وجود دارند. مشکل اصلی آنها فی‌الواقع متمرکز بودن آنهاست؛ فی‌المثل شرکتی پشت آنهاست که مسئولیت نگهداری تعادل ارزش این کوین پایا با دلار آمریکا یا دیگر دارایی‌ها با اوست. با همه‌ی اوصاف، این کوین‌های پایا محبوبیت بسیاری پیدا کرده و به‌طور گسترده‌ای در برنامه‌های دیفای (مانند کامپَؤند و آوی) مورد بهره‌وری قرار می‌گیرند.
معاملات(صرافی های) غیرمتمرکز
معاملات(صرافی‌های) غیرمتمرکز یا دکسِز (dexes) – برخلاف صرافی‌های رمزارز متمرکز استاندارد – امکان مبادله‌ی داراییهای رمزارزی را به شیوه‌ای کاملاً غیرمتمرکز و بدون نیاز به جواز (بی‌آنکه خدمات نگهداری کوین‌ها ملغی شود) فراهم میکند. دو گونه‌ی اصلی صرافی‌های غیرمتمرکز، یکی مبتنی بر شبکه‌ی مبادلات نقدینگی‌است و دیگری مبتنی بر دفتر ضوابط. یونی‌سوآپ (UniSwap)، کایبر (Kyber)، بلنسر (Balancer)، و بنکُر (Bancor) نمونه‌های از همین صرافی‌های غیرمتمرکز مبتنی بر شبکه‌ی مبادلات نقدینگی‌اند. لوپرینگ (Loopring) و آی-دی-ای-اِکس (IDEX) نیز نمونه‌هایی از آن دیگری.
ابزار مشتقّه
ابزار مشتقّه – مشابه داراییهای سنتی – قراردادهایی‌اند که ارزش‌شان از کاراییِ دارایی‌ای اساسی (یا زیربنایی) مشتق می‌شود.
برنامه‌ی اصلی دیفای در این فضا، سینتِتیکز (Synthetics) است که پلتفرمی‌است غیرمتمرکز که عرضه‌های درون‌زنجیره‌ای را در معرض داراییهای مختلف قرار می‌دهد.
معامله‌ی وجه‌ضمان اولیه
معامله‌ی وجه‌ضمان اولیه نیز مشابه [معاملات] مالی سنتی، عملی‌است که با استفاده از قرض‌گرفتن مال قصد بالابردن موقعیتی (افزایش میزان معامله) در دارایی‌ای معیّن را دارد.
برنامه‌های اصلی دیفای در فضای معامله‌ی وجه‌ضمان اولیه، دی-وای-دی-اِکس (dYdX) و فولکرُم (Fulcrum)اند.
بیمه
بیمه نیز کماکان بخشی از معاملات مالی سنتی‌است که می‌تواند در امور مالی غیرمتمرکز، بازتولید شود. بیمه، ضمانت‌های مشخصی برای جبران خسارت به‌عوض پرداخت حق بیمه، ارائه می‌دهد. یکی از شناخته‌شده‌ترین برنامه‌های بیمه در فضای دیفای، حفاظت در برابر عدم توفیق قراردادهای هوشمند یا حفاظت ودیعه است.
مشهور‌ترینِ پروژه‌های دیفای در این فضا، نکسیس میوچوآل (Nexus Mutual) و آپن (Opyn)اند.
اواکلز Oracles
خدمات اوراکل، یکی دیگر از موارد واقعاً مهم – گرچه نه مؤکداً محدود به بخش مالی اکوسیستم دیفای – در این فضای‌اند( هستند) که متمرکزند بر( تامین داده های قابل اعتماد از جهان بیرون و رساندن آنها به (دنیای بسته ) قراردادهای هوشمند ) رساندن خوراک-داده‌‌های قابل اعتماد از آن سر دنیا به قراردادهای هوشمند. شناخته‌شده‌ترین پروژه در این فضا، چِین‌لینک (Chainlink) است.
این‌هایی که گفتیم، به‌تقریب خوبی همه‌ی بخش‌های اصلی اکوسیستم دیفای بودند. آنها همچنین می‌توانند به چندین طریق مختلف با یکدیگر ترکیب شوند. پروژه‌های دیفای بسیار پیچیده‌تری می‌توانند بر روی این قطعات ساخته شوند، از این روی می‌توانیم آنها را به‌مثابه “لگوهای پولی” تصور کنیم.
دیفای رویارویِ سی‌فای CEFI
حال بیایید تفاوت‌های اصلی بین دیفای و سی‌فای (که مخفف امور مالی متمرکز یا سنتی‌است) را با مقابله‌ی این دو، بسنجیم.
تفاوت‌های اصلی بین دیفای و سی‌فای
خطرات تهدیدکننده‌ی دیفای چه چیزهایی‌اند؟
پیش از این که مقاله را ببندیم، باید ریسک‌های بالقوه‌ی مرتبط با دیفای را نیز ذکر کنیم.
یکی از خطرات اصلی، باگ‌های (مشکلات) قراردادهای هوشمند تغییرات پروتکل‌هاست که می‌تواند بر قراردادهای موجود تأثیر گذار باشد. ما به‌تفصیل آنها را در مطلب گذشته‌ی سایت درباره‌ی قراردادهای هوشمند، توضیح دادیم. این هم تازه برای زمانی‌است که کاربران بتوانند بیمه‌ای فرعی برای پایین آوردن ریسک مشکلات بالقوه، بگیرند.
سوای این مطلب، ما باید همیشه این موضوع را بررسی کنیم که یک پروژه‌ی غیرمتمرکز دیفای واقعاً چگونه چیزی‌است، و اگر کار به اشکال خورد، روند تعطیلی و ملغی شدن آن چیست. آیا کسی کلید مدیریتی‌ای دارد که به واسطه‌ی آن پروتکل را ملغی کند؟ یا فی‌الحال چه [قواعد] حکمرانی درون‌زنجیره‌ایی (مخصوص فضای رمز-ارز) برای گرفتن چنین تصمیمی وجود دارد؟
به‌علاوه، ما همیشه باید حسابی جدا برای خطرات سیستمی‌ای که ممکن است به‌دلیل فی‌المثل از دست دادن شدید ارزش قیمتیِ دارایی‌ها که ممکن است منتج به توالی تصفیه (و به نقدینگی رساندن دارایی) در میان پروتکل‌های متعدد دیفای شود، باز کنیم.
هزینه‌ی شبکه و ازدحام داده نیز می‌تواند بدل به مشکل شود، علی‌الخصوص اگر بخواهیم از تصفیه اجتناب کرده و اجازه‌ی ذخیره‌سازی به‌موقع وثیقه‌های بیشتر را بدهیم. Ethereum 2.0 و [لایه‌ی دوم پیمایش راه‌حل] می‌تواند به حل این مشکل کمک کند.
نیز مجموعه‌ای از ویژگی‌ها یا تغییرات بسیار ظریفی وجود دارند که ممکن است در پروتکلی اعمال شود، و ذهن کاربران را به سمت اَعمالی غیرشفاف سوق دهد که می‌تواند به‌توالی میان پروتکل‌های متعدد رخ‌دهد. مثال خوبی از این دست، می‌تواند توزیع اخیر ژتون‌های سی-اُ-ام-پی (COMP) در پروتکل کامپَؤند باشد که باعث شد تا کاربران [به نظرشان برسد که استقراض با نرخ بهره‌ی بالا نا-سود-ده] فی‌الواقع به‌دلیل پاداش ناشی از ژتون‌های سی-اُ-ام-پی اضافی، کاملاً سود-ده بوده‌است. حتی اگر موقعیت‌هایی از این دست واقعاً خطرناک هم باشند، آنها کل سیستم را تقویت کرده و دربرابر موقعیت‌هایی مشابه در آینده، آسیب‌پذیری‌اش را کمتر خواهد کرد.
خلاصه‌ی مطلب و آینده‌ی دیفای
همان‌طور که یحتمل پیشاپیش متوجه شده‌اید، دیفای فضایی بسیار جذاب و پرتحرک و سرشار از فرصت است. گرچه باید به‌یاد داشته باشیم که صنعتی بسیار نوظهور است و بنابراین شبیه به بازی‌ای‌است که همان‌طور که ریسک بالایی دارد، می‌تواند پاداش زیادی نیز حاصل کند.
دیفای قریب‌ترین چیزی‌است که می‌تواند عملاً صنعت مالی سنتی را از هم بگسلد. برخلاف بسیاری از شرکت‌های فین‌تِک، دیفای بر روی ریل‌های نوینی پایه‌گرفته، و متکی بر فناوری‌ها و روند‌های منسوخ شده نیست.
فی‌الحال، اغلب ابزار‌های مالی، منحصراً توسط بانک‌ها ایجاد می‌شوند. دیفای در این سوی، بی‌نیاز از جواز، باز، و قادر به انجام همین کار مشارکتی و تعاونی بر بستر اینترنت است.
گرچه تا به‌این لحظه دیفای عمدتاً پایه در اتریوم دارد، اما ممکن است با اتخاذ هرچه بیشتر پروتکل‌های تعامل‌پذیرتر، در آینده شاهد پایه‌گیریِ پروژه‌های بیشتری بر زنجیره‌های متفاوت باشیم.
سخن آخر
این مقاله صرفاً مقدمه‌ای بر دیفای بود. در مقالات بعدی، به‌طور مجزا بر تک‌تک بخش‌های اکوسیستم دیفای متمرکز خواهیم شد.
پس همراه ما باشید.
مشاهده این ویدیو را به شما پیشنهاد میکنیم.
