حتماً شما هم تابهحال اصطلاح عرضه و تقاضا را شنیدهاید. بهطورکلی از اصطلاح عرضه و تقاضا در بازار و میزان درخواست مشتری و میزان تولید یاد میشود. . امروزه نیز بازار بورس تهران یکی از بزرگترین و پرطرفدارترین این بازارها برای سرمایهگذاری است. از همین جهت نیز در این مقاله به بررسی عرضه و تقاضا در بازار سهام میپردازیم. مفهوم عرضه و تقاضا یکی از عوامل تغییر قیمت و یکی از مفاهیم اصلی و اولیه در بازار بورس و سهام است. اما قبل از هر چیز ابتدا باید کمی با مفاهیم عرضه و تقاضا آشنا شویم و سپس علت تغییرات قیمت را بشناسیم. پس با ما تا انتهای این مقاله همراه باشید.
- مفهوم عرضه در بازار بورس
- مفهوم تقاضای سهام در بازار بورس
- میزان عرضه در بازار سهام وابسته به چه عواملی است؟
- رابطه عرضه و تقاضا در بازار سهام
- نقطه تعادل در عرضه و تقاضا در بازار سهام چگونه به وجود میآید؟
- عدم وجود تعادل در عرضه و تقاضا در بازار سهام
- بررسی مفهوم انتقال و حرکت
- بررسی صف خرید و فروش در بازار سهام
- حمایت و مقاومت در بازار سهام
- دسترسی به جدول عرضه و تقاضا
- بررسی عرضه و تقاضا در بازار سهام از منظر روانشناسی
- مطالب تکمیلی
مفهوم عرضه در بازار بورس
برای تحلیل عرضه و تقاضا به روش تکنیکال ابتدا باید نمودار قیمت سهام شرکتهای بورسی را مورد بررسی قرار داد. در ادامه نیز به بررسی نقاط حمایت و مقاومت خواهیم پرداخت که به دلیل تغییرات در میزان عرضه و تقاضا ایجاد میشوند. واژه عرضه به تعداد سهامدارانی گفته میشود که قصد فروش سهام خود با هر قیمتی را دارند. بهعنوانمثال اگر که بیست سهامدار داشته باشیم، هرکدام از آنها میخواهند با قیمت مشخصی سهام خود را به فروش برسانند.
به عبارت سادهتر میتوان گفت زمانی که سهامداران تصمیم به فروش سهام خود گرفتهاند، عرضه اتفاق میافتد. پس تا اینجا متوجه شدیم که عرضه سهام همان فروش سهام است. پس در نتیجه با افزایش قیمتها از سوی فروشنده تعداد کل سهام عرضه شده نیز افزایش پیدا میکند.
قانون عرضه
همانطور که قبلاً گفتیم، عرضه جریانی است که برای پاسخ به تقاضای بازار ایجاد خواهد شد. بر اساس قانون عرضه در شرایطی که تمام عوامل با یکدیگر برابر باشند هر چه قیمت یک کالا بیشتر باشد عرضه یا درخواست برای فروش آن نیز بیشتر خواهد شد.
مفهوم تقاضای سهام در بازار بورس
برای شناخت مبحث عرضه و تقاضا در بازار سهام تا اینجا با مفهوم عرضه آشنا شدید اما در این بخش باید مفهوم تقاضای سهام در بورس را بررسی نماییم. زمانی که خریداران بالقوه سهام، قصد خرید سهام با هر قیمتی را دارند تقاضا اتفاق میافتد. در واقع میتوان گفت که خریداران سهام، تقاضا را ایجاد میکنند. به بیان سادهتر تقاضا همان درخواست برای خرید سهام است و با افزایش قیمت تعداد این خریداران کمتر خواهد شد و در نتیجه تقاضای کمتری در بازار اتفاق میافتد.
قانون تقاضا
بر اساس قانون تقاضا در شرایطی که سایر عوامل با یکدیگر برابر باشند، به میزانی که قیمت یک کالا بالاتر باشد تقاضای کمتری برای آن کالا وجود دارد. این یک قانون ساده اما بسیار کاربردی برای قانون تقاضا در بازار سهام است.
میزان عرضه در بازار سهام وابسته به چه عواملی است؟
علاوه بر قیمت که در تعیین میزان عرضه نقش مهمی دارد، زمان نیز از دیگر فاکتورهای تأثیرگذار بر میزان عرضه خواهد بود. تأمینکنندگان کالا نیز به تغییرات قیمت واکنش نشان میدهند که این موضوع نشاندهنده تأثیر زمان در میزان عرضه است. اما به جز این، مدتزمان بالا بودن قیمت و تقاضا نیز اهمیت زیادی بر میزان عرضه دارد. تصور کنید که در بدو انتشار ویروس کرونا تقاضا برای محصولات بهداشتی مانند دستکش، الکل ضدعفونیکننده، ماسک و… با افزایش قیمت روبرو شد.
ابتدا تولیدکنندگان بهراحتی با افزایش ظرفیت خط تولید، توانستند این نیاز و تقاضا را برطرف کنند. اما زمانی که این ویروس برای مدت طولانیتری همراه ما بود تغییرات در تقاضا و قیمت به شکل طولانیمدت اتفاق افتاد و در نتیجه تولیدکنندگان تصمیم گرفتند که با تغییرات زیرساختی و تجهیزاتی پاسخگوی تقاضای طولانیمدت بازار باشند. در این میان اضافه بر فاکتورهای زمان و قیمت، ظرفیت و هزینه تولید و تعداد رقبا نوع محصول تولیدی هم بر میزان عرضه بازار تأثیرات متغیری گذاشت.
رابطه عرضه و تقاضا در بازار سهام
برای توصیف رابطه بین عرضه و تقاضا در بازار سهام تصور کنید که یک شرکت تازهتأسیس در زمینه تولید خودرو برای تولید دههزار دستگاه در سال به قیمت ۱۰۰۰۰۰۰۰۰ برنامهریزی کرده است. اکنون باتوجهبه کیفیت مناسب این محصولات تقاضا برای خرید آن افزایش پیدا کرده و سی هزار نفر درخواست خرید برای این دههزار دستگاه را کردهاند. در چنین شرایطی بر اساس تابع تقاضا هرچه تقاضا بیشتر باشد به دنبال آن قیمت هم افزایش مییابد.
سپس بر اساس تابع عرضه با بالارفتن قیمت میزان عرضه هم افزایش پیدا میکند. از سوی دیگر نیز اگر تقاضا یا درخواست خرید برای این محصولات کمتر از میزان عرضه باشد قیمت کاهش پیدا میکند و در نتیجه میزان تقاضا، با کاهش قیمت بیشتر خواهد شد.
نقطه تعادل در عرضه و تقاضا در بازار سهام چگونه به وجود میآید؟
بهوجودآمدن نقطه تعادل در بازار سهام نیز مانند هر فرایند دیگری شامل مراحلی است. در وضعیتی که تقاضا برای سهام بیش از عرضه در یک قیمت باشد، نقطه تعادل جابهجا شده و قیمت افزایش پیدا میکند. در نقطه مقابل هم میتوان گفت که در شرایطی که عرضه برای یک محصول بیش از تقاضا در یک قیمت باشد رقابتی میانه عرضهکنندگان ایجاد میشود و در چنین حالتی بازهم نقطه تعادل جابهجا شده و قیمتها کاهش پیدا میکنند.
بهطورکلی تعامل میان عرضه و تقاضا همیشه در بازار وجود دارد اما این موضوع به ما نشان میدهد که میزان تقاضا برای هر محصولی به قیمت آن محصول برمیگردد. در طی فرایند عرضه و تقاضا در بازار سهام، تقاضاکنندگان و عرضهکنندگان یا به زبان ساده خریداران و فروشندگان در مقابل یکدیگر مقاومت میکنند تا بر سر یک قیمت مشترک به توافق برسند. در این حالت در بازار نقطه تعادل شکل میگیرد.
اکنون به معرفی نقطه تعادل میپردازیم. در نمودار عرضه و تقاضا وقتیکه دو خط عرضه و تقاضا در نقطهای با هم تلاقی پیدا میکنند نشاندهنده ایجاد تعادل در بازار است. پس میتوان گفت که برابر بودن میزان عرضه و تقاضا عامل شکلگیری نقطه تعادل در بازار خواهد بود. در چنین شرایطی بهاصطلاح گفته میشود که تخصیص کالا در کارآمدترین حالت خود قرار گرفته است. البته ذکر این نکته هم لازم است که وجود تعادل در اقتصاد تنها در تئوری ممکن است و احتمالاً هیچ زمان به این نقطه در اقتصاد نخواهیم رسید. در قسمت بعدی به بررسی تبعات این موضوع خواهیم پرداخت.
عدم وجود تعادل در عرضه و تقاضا در بازار سهام
عدم تعادل در بازار عرضه و تقاضا در نهایت به مازاد عرضه و مازاد تقاضا منتهی میشود. در ادامه به معرفی هر یک میپردازیم. زمانی که قیمت بیشتر از قیمت تعادل باشد مازاد عرضه اتفاق میافتد و بازار را با ناکارآمدی مواجه میکند. مازاد عرضه به این معنی است که تولیدکنندگان محصولات بیشتری را به نسبت تقاضای بازار تولید کرده و به علت قیمت بالا تقاضای بازار کاهش پیدا میکند.
اما درصورتیکه قیمتی کمتر از قیمت تعادل تعیین شده باشد، در این حالت مازاد تقاضا اتفاق میافتد. در این حالت قیمت پایین است و تقاضا زیاد اما همزمان میزان تولید هم بسیار پایین است. در این حالت بالا بودن تقاضا حتی باعث کمبود کالا هم میشود و از این طریق قیمت افزایش پیدا خواهد کرد.
بررسی مفهوم انتقال و حرکت
در مبحث عرضه و تقاضا در بازار سهام هرکدام از مفاهیم انتقال و حرکت در نمودار تقاضا و عرضه بهصورت جداگانه و متفاوتی معنی میدهند. مثلاً در نمودار تقاضا حرکت به معنی تغییر قیمت یا تغییر میزان تقاضا از یک نقطه به نقطه دیگر بوده ولی حرکت در نمودار تقاضا نشاندهنده تقاضای ثابت و پایدار است. به این معنی که با تغییر قیمت، تقاضا نیز تغییر میکند. اما در نمودار عرضه، حرکت به معنی پایدار بودن رابطه عرضه و قیمت است. به این صورت که عرضه و قیمت با تغییر قیمت ثابت میمانند. در این حالت اگر قیمت برای مثال دوبرابر شود عرضه هم دوبرابر خواهد شد.
حال به معرفی مفهوم انتقال میپردازیم. انتقال در منحنی به معنی این است که با ثابت ماندن قیمت، میزان عرضه یا تقاضا کم و زیاد میشوند. مفهوم انتقال درست برعکس حرکت است. اگر مفهوم حرکت را به معنی ثابت ماندن رابطه بین قیمت و عرضه و تقاضا در نظر بگیریم، انتقال به معنی تغییر کردن رابطه میان قیمت و عرضه و تقاضا است. چنانچه پیشتر ذکر شد عرضه و تقاضا میتوانند تحت تأثیر عوامل مختلفی به جز قیمت تغییر کنند.
دقیقاً در چنین شرایطی که عرضه و تقاضا توسط عوامل دیگری به جز قیمت تغییر میکنند، انتقال اتفاق میافتد. هنگامیکه انتقال اتفاق میافتد به این معنی است که شرایط بهطورکلی تغییر پیدا کرده و ما شاهد یک نمودار جدید خواهیم بود. اما زمانی که حرکت اتفاق میافتد فقط طول نمودار است که تغییر پیدا میکند.
بررسی صف خرید و فروش در بازار سهام
در بررسی عرضه و تقاضا در بازار سهام باید گفت که حجم عرضه و تقاضا بر روی نوسانات قیمت تأثیر میگذارند و از این طریق باعث بهوجودآمدن صفهای خرید و فروش سهام میشوند. در ادامه به توصیف صف خرید و فروش میپردازیم:
صف خرید: زمانی که تقاضا برای یک محصول افزایش پیدا میکند و همزمان عرضهکننده از فروش سهام به قیمت فوق ممانعت میکند، صف خرید به وجود میآید.
صف فروش: صف فروش هم نشانگر عدم تمایل افراد به خرید بوده که در نقطه مقابل نشانه اقبال سهام است. اگر تعداد فروشندگان از تعداد خریداران بیشتر شود با چنین حالتی صف فروش به وجود میآید.
حمایت و مقاومت در بازار سهام
با افزایش تقاضای سهم یعنی زمانی که میزان تقاضا بیش از عرضه باشد، قیمت سهم رشد میکند و از روند کاهشی به روند صعودی تغییر پیدا میکند. به نقطه شروع روند صعودی سهم، نقطه حمایتی گفته میشود. از سوی دیگر زمانی که عرضه بیش از تقاضا باشد نقطه مقاومتی اتفاق میافتد و سهم موردنظر از روند صعودی به کاهشی تغییر پیدا میکند.
دسترسی به جدول عرضه و تقاضا
برای چک کردن میزان عرضه و تقاضا در بازار برای هر سهم در سایت sahm.io یک جدول وجود دارد که میتوانید آن را مشاهده کنید. همچنین برای زیر نظر گرفتن یک سهم خاص فقط کافی است که آن را به دیدهبان خود اضافه نمایید. این جدول شامل ستونهای خاصی از قبیل تعداد و حجم است. در سه ستون اول از سمت راست این جدول اطلاعات مربوط به متقاضیان و خریداران درج شده است و در سه ستون سمت چپ نیز اطلاعات مربوط به عرضهکنندگان یا فروشندگان قرار گرفته است.
واژه تعداد در جدول بررسی عرضه و تقاضا در بازار سهام به معنی تعداد نفراتی است که قصد خرید یا فروش این سهم را دارند. واژه حجم نیز تعداد کل سهمی است که کاربران درخواست خرید یا فروش آن را دارند. اکنون با ذکر مثال درک این جدول را برای شما آسانتر میکنیم. تصور کنید که شما قصد خرید یک سهم به قیمت ۱۰۰ ریال را دارید و بنده قصد خرید ۳ سهم به قیمت ۱۰۰ ریال را دارم. در نتیجه عدد داخل جدول اینگونه خواهد بود:
تعداد: ۲
حجم: ۴
قیمت خرید: ۱۰۰
بررسی عرضه و تقاضا در بازار سهام از منظر روانشناسی
در این بخش تصمیم گرفتیم که با استفاده از علم روانشناسی و رفتارشناسی عکسالعمل افراد در برابر میزان عرضه و تقاضا در بازار سهام را بررسی کنیم. مطالعات نشان داده که بیش از تحلیل بنیادی و تحلیل تکنیکال، رفتار و شخصیت افراد است که بر معاملات و معادلات تأثیر میگذارد. در تحلیل روانشناسانه بازار سهام متوجه میشویم که اگر عرضه یک محصول در مقابل میزان تقاضا برای آن کم باشد، خریداران و کسانی که به آن نیاز دارند، برای دستیابی به محصول با یکدیگر رقابت میکنند. به شکلی که افراد مایلاند پول بیشتری برای خرید محصول بپردازند تا از دیگر رقبا پیشی بگیرند.
اما مطالعات روانشناسی نشان داده که در شرایطی که عرضه برای یک کالا بیش از تقاضای آن باشد افراد بهجای خرید آن کالا یا سهم، محصولات دیگری را خریداری میکنند. زیرا در میان معاملهگران ترس از کمبود آن کالا مشاهده نمیشود. در نتیجه خریداران نیز منتظر کاهش قیمت محصول میمانند و بیشتر صبر خواهند کرد. از لحاظ روانشناسی میتوان گفت که قانون عرضه و تقاضا در بحث روانشناسی کاملاً به میزان ترس و طمع افراد بستگی دارد.
مطالب تکمیلی
شناخت بازار سهام مباحث بسیار زیاد و گوناگونی را شامل میشود اما یکی از پایهترین مفاهیم و درعینحال مهمترین آنها مبحث عرضه و تقاضا و نقش هر یک در ایجاد صفهای خرید و فروش و افزایش یا کاهش قیمت خواهد بود. با بررسی دقیق نمودارهای تکنیکال میتوان رفتار و عکسالعمل افراد را هنگام عرضه و تقاضا مشاهده نمود و در لحظات پایانی بازار سرمایه تصمیم درستی اتخاذ کرد.
میزان عرضه در بازار سهام توسط سهامدارانی که میخواهند سهم خود را با قیمتهای مختلفی بفروشند تعیین میشود. همچنین میزان تقاضا را خریدارانی که میخواهند با قیمتهای مختلف خرید کنند، مشخص میکنند. پس در واقع میتوان گفت که خریداران و فروشندگان میزان عرضه و تقاضا در بازار سهام را مشخص میکنند. در چنین روندی در هنگام خرید و فروش، افرادی خواهان این هستند که سهم را با بیشترین قیمت فروخته یا با کمترین قیمت بخرند. در این شرایط نیز به میزانی که قیمت یک سهم بالاتر رفته عرضه آن هم بیشتر میشود و به میزان کاهش قیمت نیز میزان تقاضا برای خرید آن بیشتر خواهد شد.
در نهایت لازم به ذکر است که حجم عرضه و تقاضا در بازار تنها روی قیمت اثر نمیگذارد، بلکه روی سایر فعالیتهای اقتصادی نیز تأثیرگذار است. اکنون با شناخت مفاهیم کاربردی و مفید این مطلب قادر خواهید بود که این مفاهیم را به کار ببندید تا تحلیلهای بهتری از بازار سهام داشته باشید و در مواقع لازم تصمیمات مفیدی اتخاذ نمایید.